شاتون چیست

شاتون به میله‌ یا اهرمی که در موتور خودروها یا در پمپ‌های پیستونی پیستون را به میل‌لنگ متصل می‌کند، گفته می‌شود که نیروی خطی پیستون را به نیروی چرخشی میل لنگ تبدیل می کند.

یاتاقان میان شاتون و میل‌لنگ قرار دارد تا در صورت نرسیدن روغن به آن بین، خود یاتاقان خراب شود و شاتون و میل لنگ دچار خرابی و خش نشوند. در بیشتر خودروهای درونسوز شاتون را از جنس فولاد می‌سازند.

ساختمان شاتون

شاتون قطعه‌ای است که پیستون را به میل لنگ متصل می‌کند. این قطعه تا حد امکان سبک ساخته می‌شود؛ ولی در عین حال به اندازه لازم سخت و محکم می‌باشد.

برای تأمین شرایط فوق معمولاً شاتون را از جنس فولاد می‌سازند این استحکام برای شاتون ضروری است چرا که می‌بایست ضربات ناشی از احتراق را تحمل کند (نیرویی که در زمان قدرت روی پیستون وارد می‌شود) به‌وسیله شاتون به میل لنگ منتقل می‌گردد. معمولاً در سمت چپ شاتون سوراخ یا زائده‌ای برای روغن کاری سمت پر فشار سیلندر قرار می‌گیرد.

اجزای شاتون

شاتون دارای دو سر و یک ساقه می‌باشد. چنانچه مقطع عرضی ساقه شاتون را در نظر بگیریم به شکل حرف (I) در زبان انگلیسی می‌باشد. یعنی در میان فرورفته و در کناره‌ها برجسته می‌باشد. سرهای شاتون با یکدیگر اختلاف اندازه دارند، بدین شکل که شاتون دارای یک سر کوچک در بالا و یک سر بزرگ در پایین می‌باشد.

معمولاً سر کوچک شاتون به صورت یکپارچه است و سر بزرگ آن به صورت دو تکه ساخته می‌شود که با کمک پیچ و مهره به هم متصل می‌شوند، اما در بعضی از موتورها هر دو سر شاتون یکپارچه است و در این نوع موتورها برای نصب و جداسازی شاتون میل لنگ را به صورت قطعات مجزا طراحی کرده‌اند که بهم متصل می‌شوند.

سر کوچک شاتون تشکیل یک یاتاقان را می‌دهد که گژنپین یا انگشتی از داخل آن می‌گذرد در داخل این یاتاقان معمولاً یک (بوش به آستریهای قابل تعویض گفته می‌شود که در سطوح داخلی در معرض سایش نصب می‌شوند) از جنس مس یا برنج قرار می‌دهند که در تماس با گژنپین می‌باشد.

سر بزرگ شاتون به شکل یک یاتاقان دو تکه است که متحرک نیز می‌باشد (یعنی لنگ میل لنگ در داخل این یاتاقان دارای چرخش می‌باشد) و لنگ میل لنگ را در بر می‌گیرد. نیمه بالایی این یاتاقان با ساقه شاتون به شکل یکپارچه فورج می‌شود؛ و نیمه پایینی آن که کپه یاتاقان خوانده می‌شود به‌وسیله دو عدد پیچ و مهره به نیمه بالایی متصل می‌گردد.

در داخل سر بزرگ شاتون نیز می‌بایست بوش قرار داده می‌شود اما چون خود یاتاقان شاتون دو تکه است این بوش نیز به صورت دو عدد نیم بوش در داخل نیمه بالایی و نیمه پایینی سر بزرگ شاتون جاگذاری می‌شوند. این بوش بین لنگ میل لنگ و انتهای بزرگ شاتون قرار می‌گیرد؛ و هدف از استفاده از آن کاهش سایش و فرسودگی بر اثر اصطکاک است.

طرز کار شاتون

در موتورهای پیستونی حرکت ایجاد شده در اثر سوختن ماده سوختنی به شکل بالا و پایین رفتن پیستون می‌باشد. لیکن ما در استفاده از قدرت موتورها به توان چرخشی نیاز داریم. جهت تبدیل حرکت رفت و برگشتی پیستون به حرکت چرخشی در موتور از شاتون و پس از آن از میل لنگ استفاده می‌شود

قطعات اصلی موتور خودرو با وظایف آن ها شامل :

شاتون موتور : شاتون موتور اهرمی است که به پیستون موتور و میل لنگ متصل بوده , باعث تبدیل شدن نیروی خطی پیستون به نیروی چرخشی میل لنگ می گردد.

پیستون موتور : پیستون قطعه استوانه شکلی است که در داخل سیلندر حرکت رفت و برگشت دارد و زمانهای موتو ر را به وجود می آورد ضمنا نیروهای تراکمی و انبساط ناشی از احتراق را تحمل می کند.

سیلندر موتور : استوانه ای است تو خالی که از بالا به وسیله سرسیلندر مسدود شده و از طرف پایین با حرکت پیستون حجم آن مرتبا تغییر می کند.

شمع موتور : وسیله ای است متشکل از دو الکترود و بدنه سرامیکی که بر اثر ولتاژ زیاد ایجاد شده و به وسیله کویل در زمان مناسب طراحی شده ایجاد جرقه می نماید و مخلوط متراکم شده سوخت را منفجر می کند.

میل لنگ موتور : میل لنگ یا محور موتور میله ای است که کار انجام شده در روی پیستون را به صورت گشتاور و دور دریافت نموده قدرت را به سیستم انتقال قدرت ارسال می کند

سرسیلندرموتور: قطعه ای است که به عنوان درپوش در بالای بدنه سیلندر بسته می شود تا محفظه احتراق را به وجود اورد معمولا در روی سرسیلندر جای شمع و جای سوپاپ و غیره قرار دارد

سوپاپ موتور : قطعه فلزی است قارچی شکل که در روی دریچه های ورودی و خروجی سرسیلندر قرار گرفته است و در زمانهای کار موتور با باز و بسته شدن خود نقش متفاوتی را ایفا می کند.

راهنمای سوپاپ یا گیت موتور استوانه ای که سوپاپ در آن حرکت کرده , به علت داشتن لقی مجاز, حرکت سوپاپ را کنترل می کند. مجاری اب موتور محفظه های عبور آب در اطراف سیلندر و سرسیلندر می باشد که آب در ان گردش کرده , گرمای بیش از اندازه موتور را به رادیاتور انتقال می دهد.